AMERİKALI TÜRK FİLMLERİ

"Öldüren Cazibe"nin mesajı yerli versiyonda çok daha "net": Sapık Kadın!

Birçok ülke sinemasının Amerikan filmlerinden etkilendikleri bir dönemi mutlaka vardır. Bu filmlerin çoğu o ülke sineması içinde kendi varolduğu sürecin dışına çıkamamış, ucuz, soluk ve sadece tüketime yönelik filmler olmuşlar. Şüphesiz Türk sinemasının da böyle bir dönemi var.

Adaptasyonlar ya Türkiye’de vizyona çıktığında ilgi gören filmler üzerinden yapılmış ya da yönetmenin yurtdışında gördüğü popüler bir filmden. 1960-1970 yılları arasında ve video piyasasının sinemaya büyük darbe indirip Türk sinemasının seyirci kaybettiği 1980’lerde Amerikan filmi kaynaklı yerli filmlere çokça rastlamak mümkün. Kendi popüler sinemasında bir yenilik arayan Türk sineması zaman zaman kendi imkanlarını bu tip “dış esinlenme”lerle destekleme yoluna gitmişti.     

Böyle bakınca Yeşilçam, Hollywood'dan bile hızlıymış bir zamanlar. Star sisteminin ortaya çıkışıyla yaşanan senaryo problemini  böyle bir uyarlama modasıyla atlatan Yeşilçam, 1961-1974 yılları arasında bunun pek çok örneğini birbiri ardına vermiş, daha sonra giderek azalan ivmeli bir grafik çizmişti. Uyarlanan filmler genelde o dönemler içinde gişede iş yapmış seçkin Amerikan filmleri olmuştu. Bazen de tutulan TV dizileri model olarak alınmıştı. Ancak bu filmlerin Türk toplumuna adapte edilmesi bir takım sorunlar yaratmış ve ortaya ilginç filmler çıkmıştı. Mesela William Wyler'ın “Roma Tatili”ni (Roman Holiday) Süreyya Duru İstanbul'a taşımış (“İstanbul'da Aşk Başkadır”,1961) ; Drakula'yı bile neredeyse Hollywood'la beraber sinemaya uyarlamışız (“Drakula Istanbul”da, Mehmet Muhtar,1953).

"Sokak Kızı Irma" ve "Kırmızı Fener Sokağı"

Hatta 1921 Charles Chaplin yapımı “Yumurcak” (The Kid), Memduh Ün'ün filminde Kemal Sunal eşliğinde “Garip”leşmiş (1986). Aşağı yukarı bilinen tüm Frank Capra filmleri de nasibini almış Yeşilçam'dan: “Mr.Deeds Goes to Town”, “Anadolu Çocuğu” olarak, (Osman F. Seden, 1964);  “Bir Gecede Oldu” (It Happened One Night), “Halk Çocuğu” olarak, (Memduh Ün, 1964); “A Pocketful of Miracles”, “Elmacı Kadın” (Feyzi Tuna,1971) olarak uyarlanmış Yeşilçam’da.

1964’de Tunç Başaran, Hollywood’un da Japon yönetmen Akira Kurosawa’dan uyarladığı “Yedi Silahşör” (The Magnificent Seven, John Sturges) filmini “10 Korkusuz  Adam” adıyla Kıbrıs'a taşımış ve hızını alamayarak 1965'de de “10 Korkusuz Kadın”ı çekmiş.

"Bazıları Sıcak Sever" ve "Fıstık Gibi Maşallah"

Sonra pek çok uyarlama birbirini takip etmiş: Humphrey Bogart ve Audrey Hepburn'lu klasik komedi “Sabrina” (Howard Hawks) , Ayhan Işık'lı ve Belgin Doruk'lu  “Şoförün Kızı” olmuş  (Ülkü Erakalın,  1965); John Sturges 'in “Professionals”ı,  “Devlerin Intikamı” (Feyzi Tuna,1967); Michael Curtiz'in  “Robin Hood”u “Vatan Kurtaran  Aslan” (Tunç Başaran, 1966); Bir Billy Wilder klasiği olan “Sokak Kızı Irma” (Irma La Douce), “Kırmızı  Fener Sokağı” (Natuk Baytan, 1968) ; Marlon Brando'nun “One Eyed Jack”i, “Dağların Kartalı” (Feyzi Tuna, 1970); Charles Chaplin'in “Şehir Işıkları”sı (City Lighs) Nejat Uygur eşliğinde “Cafer Bey İyi ve Kibar” (Feyzi Tuna, 1971) ; Elia Kazan'ın unutulmaz  “Viva Zapata”sı “Reşo” (Çetin İnanç, 1974); Arthur Penn'in “Bonnie ve Clyde”ı  da  “Cemo ile Cemile” oluvermiş. (1971)

Sonraki yıllarda uysun ya da uymasın “E.T.”yi bile yorumlamaktan çekinmeyen Yeşilçam, bunu hem “Badi” (Zafer Par, 1983) hem de “Homoti” (Müjdat Gezen, 1985) adlı filmlerle gerçekleştirmişti. Öyle ki Yeşilçam, “Superman”e Hollywood'dan bile fazla önem vermiş, tam 6 filmle Superman'ı Türkleştirmiş, İstanbul'a getirmiş, kadınlar arasına sokmuş ve İtalyanlarla sayılarını çoğaltıp olimpiyatlara bile dahil etmiş.

Asıl ilginç olanı bazı uyarlamaların soft porno olarak tasarlanmış olması. Mesela John Landis'in bol kargaşalı kült filmi “Cazcı Kardeşler”i (Blues Brothers) “Sazcı Kardeşler” olmuş (1990’da çekilmiş bu video filmini izleyebilene rastlayamadık henüz). Aynı uygulamayı nedense daha çok dizi uyarlamalarında görüyoruz. Bunun belki de en uç noktası “Zengin ve Yoksul” (Rich Man and Poor Man) adlı dizideki “Falkonetti” isimli kötü adam  karakterinden uyarlanan “Balkonaetti” (1978) adlı film olsa gerek. (Diğer bazı kopyalanan diziler: “Kaygısızlar”, “Tatlı Cadı”, “Uzay Yolu” gibi gösterildiği zamanlarda beğenilen diziler…)

Bizim "Belalılar" da fena değildi canım...

AMERİKAN FİLMLERİ                                            YERLİ VERSİYONLARI

Filmin Künyesi	Oyuncular	Konusu	Filmin Künyesi	Oyuncular	Konusu
“Bazıları Sıcak Sever” (Some Like It Hot) Billy Wilder, 1959	Marilyn Monroe, Tony Curtis, Jack Lemmon	İki işsiz müzisyen bir gangster savaşına tanık olurlar ve izlerini kaybettirmek için bir kızlar orkestrasıyla turneye çıkarlar.	Fıstık Gibi Maaşallah, Hulki Saner, 1964	Türkan Şoray, İzzet Günay, Sadri Alışık	Orijinaliyle arasındaki tek fark, Türkan Şoray’ın esmer olması...
“Belalılar” (The Sting)  George Roy Hill, 1973	Paul Newman, Robert Redford	1930’ların Chicago’sunda iki adam yakın arkadaşlarını öldürten gangsterden intikam alırlar.	Belalılar, Melih Gülgen, 1974	Cüneyt Arkın, Erol Taş	1970’lerin İstanbul’unda kibar bir hırsız, kendisini yetiştiren ustasının öldürülmesi üzerine intikam yemini eder.
“Şeytan” (The Exorcist)  William Friedkin, 1973	Linda Blair, Max Von Sydow	İngiltere’de yaşayan Amerikalı ailenin 12 yaşındaki kızının ruhuna şeytan hakim olur. Onu kurtaracak olanlar iki rahiptir.	Şeytan, Metin Erksan, 1974	Canan Perver, Cihan Ünal	İstanbul’da yaşayan zengin bir ailenin kızının ruhuna şleytan hakim olur. Onu genç bir doktor ve bir din yazarı kurtarır.
“Bir Yıldız Doğuyor” (A Star is Born) Frank Pierson, 1970	Barbra Streisend, Kris Kristofferson	Tanınmamış bir yeteneğin elinden tutan eski müzisyen onunla evlenir. Ama kadın yükseldikçe aralarındaki ilişki bozulur.	Minik Serçe, Atıf Yılmaz, 1978	Sezen Aksu, Bulut Aras	Düğünlerde şarkı söyleyen Hülya, sevgilisi Orhan sayesinde ünlü olur. Evlenirler. Ama o ünlendikçe kocasıyla arası bozulur.
“Köpekler” (Straw Dogs) Sam Peckinpah, 1971	Dustin Hoffman, Susan George	Bir matematikçi ile güzel karısı, İngiltere’de bir dağ evine giderler. Kadın burada eski sevgilisi ve bir grup serseri tarafından tecavüze uğrar.	Kadınca, Temel Gürsu, 1984	Banu Alkan, Ferdi Özbeğen	Ünlü müzisyen ve karısı tatile çıkar. İhmal edilen kadın önce kocasını aldatır sonra da tecavüze uğrar. İnanılmaz sahnelerle dolu bir komedi filmiydi. (!)
“Tootsie”, Sydney Pollack, 1982	Dustin Hoffman, Jessica Lange	Hiçbir yerde iş bulamayan genç adam, kadın kılığına girince hem iş hem de güzel bir sevgili bulur.	Şabaniye, Kartal Tibet, 1984	Kemal Sunal, Çiğdem Tunç	Kan davasından kaçan Şaban, annesi sayesinde kadın kılığına girer ve Şabaniye olur. Aynı zamanda da assolist olur.
“Kırmızılı Kadın” (Woman in Red) Gene Wilder, 1984	Gene Hackman, Kelly Le Brock	Ortahalli bir adamın ortahalli bir çapkınlık macerası.	Aşık Oldum, Ertem Eğilmez, 1985	Şener Şen, Şehnaz Dilan, Nevra Serezli	Fransız orijinali kadar başarılı olan Amerikan yapımı  kare kare uyarlanmış, Şener Şen ve diğer tiyatro kökenli oyuncuların renklendirdiği eğlenceli bir film.
“Postacı Kapıyı İki Kere Çalar” (The Postman Always Ring Twice)  Bob Rafelson, 1980	Jack Nicholson, Jessica Lange	Yaşlı meyhanecinin genç ve güzel karısı, günün birinde oraya gelen yakışıklı bir adamla olup kocasını öldürür.	Sarı Bela, Şahin Gök, 1985	Banu Alkan, Hakan Balamir	Hiçbir fark yok! Hakan Balamir aynı Jack Nicholson. Banu Alkan da aynı Jessica Lange. (!)
“Aşk Hikayesi” (Love Story)  Arthur Hiller, 1970	Ali McGraw, Ryan O’Neal	İki üniversiteli genç: Kız bir kütüphanede çalışır. Erkek buz hokeyi oyuncusudur. Sonu hüsran olacak dillere destan bir aşk yaşarlar.	Aşk Hikayemiz, Orhan Elmas, 1986	Hülya Avşar, Tarık Tarcan	İki üniversiteli genç: Kız bir kütüphanede çalışır. Erkek (Türkiye’de buz hokeyi imkanı pek olmadığından) basketbol oynar. Gerisi aynı...
“Sonsuz Aşk” (Endless Love)  Franco Zeffirelli, 1981	Brooke Shields, Martin Hewitt	Lise öğrencisi iki gencin akılalmaz derecedeki büyük aşkları ve ailelerin karşı çıkması.	Bitmeyen Sevda, Kaya Ererez, 1986	Derya Arbaş, Oğuz Tunç	Zaten sulugöz bir film olan orijinalinden daha da sulusu.
“Aşık Olmak” (Falling in Love) Ulu Grosbard, 1984	Robert De Niro, Meryl Streep	İkisi de evli, bir kadın ve bir erkek arasındaki yasak aşk.	Bir Günah Gibi, Alev Akarar, 1987	Halil Ergün, Zuhal Olcay	Orijinalinden farklı taraf tutuyor olması. (Yönetmenin kadın olmasının büyük etkisi var...)
“Öldüren Cazibe” (Fatal Atraction)  Adrian Lyne, 1988	Michael Douglas, Glenn Close, Anne Archer	Mutlu bir evlilik yaşayan başarılı avukat, bir anlık “içgüdü”sünün esiri olarak bir kaçamak yapar. Ama bedelini ağır öder.	Sapık Kadın, Orhan Elmas, 1988	Tarık Tarcan, Perihan Savaş, Bahar Öztan	Sevişme sahneleri dışında neredeyse aynı...!
“Nefes Nefese” (Breathless)  Jim McBride, 1983	Richard Gere, Valerie Kaprinsky	Bir araba hırsızı genç, polisten kaçar ve eski kız arkadaşını bulur. Beraber kaçmaya başlarlar.	Çılgın Aşıklar, Ahmet Hoşsöyler, 1990	Hakan Ural, Serpil Çakmaklı	Bir 'yeniden çevrim'in, yeniden çevrimi... Filmin video kaset kapağında senaryosunun Sibel Can imzalı olduğu yazıyor (!)
“Batı Yakasının Hikayesi” (West Side Story)  Robert Wise, 1961	Natalie Wood, Richard Beymer	Amerikalı çocuklarla Porto Rikolu çocukların çete savaşları arasında doğan masum bir aşk.	Yasak Sokaklar, Kaya Ererez, 1994	Emrah, Seren Serengil	Aslı da zaten bir “Romeo ve Juliet” uyarlaması. Bizdeki versiyonda zengin ve yoksul farkı var.

 Not: Bu yazı 1994 yılında Mehmet Açar'ın yönetimindeki Popüler Sinema Dergisi'nde yayımlanmıştır...